Ngay từ bản chất kinh tế đấu giá và đấu thầu đã có sự khác biệt rõ rệt, cụ thể:
Đấu giá hàng hóa là phương thức bán hàng đặc biệt để bên bán xác định người mua hàng (quan hệ giữa một người bán và nhiều người mua).
Đấu thầu hàng hóa, dịch vụ lại là phương thức mua hàng đặc biệt để bên mua lựa chọn người cung cấp hàng hóa, dịch vụ (quan hệ giữa một người mua và nhiều người bán).
Đối tượng của hoạt động đấu giá hàng hóa là các loại hàng hóa được phép lưu thông. Hầu hết các hàng hóa được đưa ra đấu giá đều có giá trị cao về mặt sử dụng cũng như giá trị kinh tế vì thế mà các loại hàng hóa này mới được cân nhắc để lựa chọn bán theo phương thức đấu giá. Và thường không thể xác định chính xác giá trị thực của nó.
Khác với đối tượng của đấu giá, đối tượng của đấu thầu hàng hóa, dịch vụ không chỉ là hàng hóa được lưu thông mà còn bao gồm cả các loại dịch vụ được phép thực hiện.
Một điều hiển nhiên dịch vụ không phải là đối tượng của hoạt động đấu giá là vì quá trình sản xuất và sử dụng dịch vụ không diễn ra đồng thời. Để đánh giá và cảm nhận được giá trị dịch vụ thì cần phải sử dụng trước. Điều này không đảm bảo để những người mua xem trước sản phẩm đấu giá và tự do cạnh tranh.
Mục đích của hoạt động đấu giá hàng hóa là tìm người mua trả giá cao nhất,
Mục đích của hoạt động đấu thầu hàng hóa dịch vụ là tìm được người bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ đáp ứng tốt nhất các yêu cầu mà bên mua đặt ra.
Trong đấu giá thì người mua hàng chính là người sẽ tham gia đấu giá hàng hóa đó có thể là: tổ chức, cá nhân, trừ những đối tượng không được phép tham gia đấu giá tài sản. Đồng thời người bán hàng hóa là chủ sở hữu hàng hóa, người được chủ sở hữu hàng hóa ủy quyền hoặc người có quyền bán hàng hóa theo quy định của pháp luật như tổ thanh toán tài sản (Luật Phá sản) hay các trường hợp xử lý tài sản cầm cố; thế chấp theo quy định của Bộ luật dân sự 2005.
Trừ một số trường hợp đặc biệt người bán đấu giá tự mình tổ chức đấu giá còn hầu hết cần phải có tổ chức đấu giá tài sản đứng ra làm trung gian giữa người bán đấu và người tham gia đấu giá.
Trong hoạt động đấu thầu thì bên mua chính là bên mời thầu và cũng là bên có nhu cầu sử dụng dịch vụ cũng như tổ chức việc đấu thầu. Còn bên bán ở đâu chính là nhà thầu những cá nhân, tổ chức có năng lực cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho gói thầu mà bên mời thầu đưa ra.
Mối quan hệ trong đấu giá hình thức pháp lý được thiết lập dưới dạng hợp đồng ủy quyền bán đấu giá và văn bản bán đấu giá hàng hóa, các loại giấy tờ này sẽ được thiết lập giữa người bán hàng, người mua hàng và tổ chức đấu giá tài sản.
Còn trong đấu thầu hình thức pháp lý giữa quan hệ đấu thầu chính là hồ sơ mời thầu của bên mời thầu và hồ sơ dự thầu của nhà thầu.
Đối với đấu giá hàng hóa, Luật Thương Mại 2005 quy định hai phương thức thực hiện đấu giá hàng hóa là phương thức trả giá lên và phương thức hạ giá xuống.
Theo luật thương mại 2005 có quy định rõ, đấu giá tài sản được chia làm hai phương thức khác nhau trong đó:
Phương thức trả giá lên
Phương thức hạ giá xuống
Đối với đấu thầu hàng hóa, dịch vụ:
Căn cứ vào hình thức đấu thầu có thể chia thành: đấu thầu rộng rãi và đấu thầu hạn chế.
Căn cứ vào phương thức đấu thầu thì chia thành: đấu thầu một túi hồ sơ và đấu thầu hai túi hồ sơ.
Lợi ích mà đấu giá hàng hóa đem đến cho người mua người mua là tạo ra sự bình đẳng và một môi trường cạnh tranh công bằng khi tất cả những người tham gia trả giá đều có cơ hội ngang nhau. Đồng thời cũng giúp cho hàng hóa đến được với những người mua tiềm năng, hiểu đúng giá trị của chúng nhất. Người bán cũng thu được lợi ích nhất định mà có khi còn lớn hơn nhiều lần so với giá trị thực của hàng hóa được đem ra bán đấu giá. Đồng thời, đấu giá hàng hóa còn giúp xác lập quan hệ mua bán diễn ra nhanh chóng do tập trung được cung, cầu về các loại hàng hóa đó và một thời gian và địa điểm xác định; từ đó thúc đẩy quan hệ trao đổi thương mại phát triển.
Trong khi đó, đấu thầu đem lại cho bên mua cơ hội lựa chọn được người cung ứng thỏa mãn tốt nhất các yêu cầu đề ra, từ đó có thể giảm chi phí đầu tư và tăng lợi ích của việc mua sắm hàng hóa, tìm kiếm người cung ứng dịch vụ cho thương nhân đó cũng như cho xã hội. Còn bên người bán, đấu thầu không chỉ tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh về giá cả mà còn cả về năng lực, chất lượng của hàng hóa, dịch vụ; từ đó, tạo động lực cho thương nhân không ngừng tìm tòi sáng tạo để cải tiến quy trình, công nghệ sản xuất, cắt giảm chi phí, tăng cường năng lực cạnh tranh trong đấu thầu. Các bên trong quan hệ đấu thầu vì thế mà có thể nâng cao uy tín và mở rộng mối quan hệ trên thị trường.
